Cứ mỗi dịp tháng 9, tháng 10, khi các thửa ruộng bậc thang nhuộm vàng sắc lúa cũng là lúc đồng bào Tày tổ chức lễ mừng cơm mới – kin khẩu mẩu. Lễ hội này là nét đẹp văn hóa đặc sắc đã được lưu truyền và phát huy suốt bao đời nay của đồng bào Tày tại Lào Cai.
Lễ mừng cơm mới của người Tày
Khi những cánh đồng của bản người Tày tấp nập người gặt lúa cũng là lúc lễ “kin khẩu mẩu” bắt đầu. Nam thanh nữ tú đứng giã gạo ven các con suối Nhù, Nậm Mu, Mường Hoa, Nghĩa Độ. Tiếng nói cười rộn rã hòa cùng nhịp chày giã gạo tạo thành âm thanh thật vui tai. Không khí vui tươi, rộn ràng báo hiệu một vụ mùa bội thu.
Lễ mừng cơm mới diễn ra khi sắp kết thúc hai vụ gieo trồng chính trong năm. Người Tày quan niệm rằng nếu gia đình nào có “ma nhà”, có cối hương thờ cúng cha mẹ, ông bà, hàng năm đều phải tổ chức lễ cúng “cơm mới”. Ngày tổ chức lễ được một thầy mo uy tín trong vùng chọn rồi thông báo cho cả bản. Vào ngày này, tất cả các gia đình trong bản sẽ cùng tiến hành làm lễ kin khẩu mẩu.
Mỗi gia đình sẽ chọn vài bông lúa đẹp nhất trong đám ruộng của mình rồi cắt về nhà. Sau đó, bông lúa sẽ được thả vào bát nước đun sôi và đặt lên trên bàn thờ tổ tiên, cầu mong mùa màng bội thu, mùa sau lại có của cải dâng tổ tiên,.. Mâm lễ cúng của người Tày có thể bày các món ăn như gà luộc, đầu lợn nhưng không thể thiếu cốm.
Xem thêm:
Cách làm cốm cho lễ mừng cơm mới
Làm cốm đã trở thành nét đẹp văn hóa ẩm thực Tây Bắc được duy trì và tiếp nối suốt bao đời nay nhờ lễ mừng cơm mới. Những bông lúa nếp ngả màu lam vàng, còn chút sữa ở đầu hạt được đồng bào gặt về để làm cốm. Sở dĩ chọn lúa nếp chưa chín hết bởi như vậy hạt cốm mới đạt được độ thơm, dẻo như ý.
Sau khi được gặt về, lúa nếp sẽ được chế biến ngay bằng cách sàng sảy lấy những hạt mẩy chắc. Tiếp đó, lúa được đưa vào rang và cho vào cối giã cho bong vỏ trấu bên ngoài. Khi đã được sàng sảy hết cám và vỏ trấu, những hạt cốm xanh tươi bắt đầu “lộ diện”. Để cho cốm dẻo và xanh hơn thì cần giã thêm một lần nữa. Sau lần giã này, loại bỏ kỹ cám là đã có thể thưởng thức cốm. Nếu không thể gặt được nếp non, các gia đình sẽ phải cho lúa nếp vào luộc trước khi mang đi giã.
Trong lễ mừng cơm mới của người Tày, có rất nhiều món ăn được chế biến từ cốm như xôi, chè, cháo, bánh,.. Hạt cốm sau bao lần giã, sàng sảy tròn mẩy, xanh ngắt như lá dong rừng, mười hạt đều cả mười, cầm vào mát nhẹ giữa lòng bàn tay.
Kin khẩu mẩu còn góp phần giúp người dân cải thiện cuộc sống từ chính đặc sản quê hương. Bởi đồng bào có thể thu lại một khoản lợi nhuận nhất định từ việc bán cốm. Vì công đoạn làm cốm khá công phu, nên giá thành của chúng cũng khá cao, dao động từ 150 – 200 nghìn đồng/kg.
Tháng 9, tháng 10 sắp tới, hãy đến ngay Lào Cai để không bõ lỡ dịp lễ mừng cơm mới của người Tày các bạn nhé! Hãy tiếp tục theo dõi, đồng hành cùng Rum Quán để cật nhật những thông tin văn hóa, du lịch mới nhất!